Akraba Evliliği Ve Doğacak Olan Bebeğe Olası Etkileri

Akraba evliliğinin riskleri nelerdir, akraba evliliği sonucu oluşan genetik hastalıklar hangileridir? Detaylar makalemizde…

• 31 Temmuz 2025 yayımlanmıştır.
• Merve Melis tarafından yazılmıştır.

Akraba Evliliğinin Riskleri ve Akraba Evliliği Sonucu Bebekte Oluşan Hastalıklar

Tıpta endogami evliliği olarak bilinen akraba evliliklerine ülkemizde çok sık rastlanır. Belki de geleneksel kültürümüzün dışa, yani yabancıya kapalı olmasının bir sonucu olarak gelişen bu evlilikler, Türkiye’de gerçekleşen evliliklerin %20’lik bir kısmını oluşturuyor. Peki, akraba evliliğinin riskleri nelerdir, akraba evliliği sonucu oluşan genetik hastalıklar hangileridir? Detaylar makalemizde…

Akraba Evliliği Nedir?

Akraba evliliği; en genel tanımıyla aynı kandan olan kişilerin evlenmesidir. 3. veya 4. kuşak akraba evlilikleri doğacak olan çocuk için sakıncalı olsa da en büyük risk, 1. kuşak akraba evliliklerinde oluşmaktadır. Yani, kuzen evlilikleri de dediğimiz teyze kızı, hala kızı veya amca oğlu ile evlenmek gibi…  Akraba evliliklerinde anne veya baba soyu gözetilmez, her iki taraftan yapılan evlilikler de akraba evliliği olarak adlandırılır.

Akraba Evliliğinin Riskleri

Akraba evliliğinden doğan bebeklerin, diğer evliliklere kıyasla sağlık problemi olmasının ana sebebi ortak genlerin fazla olmasıdır. Örneğin; bir kadında veya bir erkekte hastalıklı bir gen olduğunu hayal edelim. Bu kişi, kan bağı olmayan biriyle evlendiğinde, hastalıklı geninin bebeğe geçme ihtimali düşüktür. Ancak ortak genlere sahip (akraba) iki kişi evlendiğinde, aynı hastalıklı geni taşıma ihtimalleri yüksek olduğundan, bebeğin genetik hastalıklarla doğma ihtimali yükselir.

Akraba Evliliği Sonucu Oluşan Hastalıklar

Akraba evliliği yapan her çiftin bebeğinin genetik hastalıklara sahip olacağı ile ilgili bir kesinlik yok. Bu çiftler de gayet sağlıklı bebekler dünyaya getirebilir. Ancak, bu ebeveynlerin çocuklarının ruhsal, zihinsel veya fiziksel anlamda çeşitli sağlık sorunları ile karşılaşma ihtimali, normal evliliklere kıyasla daha fazladır. Bazen bu çiftler, bebeklerini kucaklarına alamayacak kadar şanssız olabilir. Zira akraba evliliklerinde, ölü doğum ve düşük gibi ciddi sorunlarla daha sık karşılaşılır.

Akraba evliliği sonucu onlarca hatta yüzlerce tip hastalık gelişebilse de en sık karşılaşılanları, kistik fibrozis, fenilketonüri ve talasemidir.

Kistik Fibrozis

Akraba evliliği sonucu dünyaya gelen her 2000 bebekten 1’inde görülen bir rahatsızlıktır. Bu hastalıkta, dokuların emilim ve salgı düzeyi bozuk, dengesiz olur. Kişiler en fazla 30 yaşına kadar yaşar.

Fenilketonüri

5000 akraba evliliğinin 1’inde görülen fenilketonüri, direkt beyin fonksiyonlarını etkileyen bir hastalıktır. Bebeğin hem yaşam süresi kısa olur hem de zihinsel gelişimi yaşıtlarına göre çok geride kalır. Eğer hastalık erken dönemde teşhis edilirse, uygun bir tedavi ile güzel ilerlemeler katedilebilir.

Talasemi

Halk arasında Akdeniz Anemisi olarak bilinen talasemi, bir tür kan hastalığıdır. Talasemi minör; hastalığın hafif, tedavi edilebilir düzeydeki az zararlı halini ifade eder. Ancak talasemi majör ciddi riskler barındıran, tehlikeli bir hastalıktır. Kişide kısa sürede kan ve kalp hastalıkları görülür. Uygun tedavi ile yaşam süresi 40-45 yıla çıkartılabilir.

Spinal müsküler atrofi, orak hücreli anemi ve konjenital adrenal hiperplazi de akraba evliliği sonucu görülebilen diğer hastalıklardan bazılarıdır.

Akraba Evliliği Yapan Çiftler de Sağlıklı Çocuk Sahibi Olabilir

Yukarıda da değindiğimiz gibi, akraba evliliklerinden doğan bebeklerde hastalık riski yüksektir ancak kesin sağlık sorunu yaşayacağına dair bir kaide bulunmamaktadır. Ailenin sağlıklı bir çocuk sahibi olması, bir sonraki gebeliklerinde de sağlıklı bir çocuğa sahip olacağını göstermediği gibi, genetik rahatsızlıkla doğan bir bebeğin kardeşinin de aynı hastalıkla doğacağı söylenemez. Bu çiftlerde, hastalıklı bebeklerin doğma riski artar ama pek çok akraba evliliği yapmış çiftin gayet sağlıklı çocuklara sahip olduğu da bilinmelidir.

Akraba Evliliklerinde Gebelik Takibi

Akraba evliliği sonucu gerçekleşen gebeliklerin daha hassas takip edilmesi gerekir. Gebelikte biyokimyasal tarama testi, 2. basamak USG testi, bebeğin doğumdan sonra detaylı değerlendirilmesi, işitme testleri ve metabolik rahatsızlıkların araştırılması gerekir. Normal gebeliklerde yapılan ikili, üçlü ve dörtlü testler bu gebeliklerde de yapılır ancak bu testler, akraba evliliği ile kalıtımsal geçen hastalıkların teşhis edilmesini sağlamaz. Yalnızca kromozom anomalileri taraması amacıyla yapılmaktadır.

Bazı durumlarda CVS yapılabilir. Akraba evliliklerinde genellikle 11. – 14. hafta arasında yapılan CVS, plasentadan doku örneği alınmasıdır. Bebeğin gen ve kromozomlarını test etmek amacıyla yapılır.

PGD Riski Önlemeye Yardımcı Olabilir

PGD (Preimplantasyon Genetik Tanı); anneden alınan yumurta ile babadan alınan spermin laboratuvar ortamında döllenmesi ve embriyo elde edilmesidir. Oluşan embriyodan alınan hücreler sayesinde bazı hastalıkların varolup olmadığı araştırılır. Hastalık taşımayan bir embriyo elde edildiğinde, annenin rahmine transferi sağlanır ve sağlıklı gebelikler gerçekleşebilir.