Uzman Psikolog Gizem Buluğ Yazdı: 0-36 Ay Neden Ekransız Olmalı?

Telefon, tablet kullanımının hayatımızdaki yerinin artması, yetişkinlerde de çocuklarda da birçok problemi beraberinde getirdi. Eğer bu yazıyı okuyorsanız, muhtemelen bebeğinizi teknolojinin zararlarından korumakla ilgili endişeleriniz vardır ve neler yapabileceğinizi merak ediyorsunuzdur.

Bu yazıda insan yaşamının ilk dönemlerinde gelişimi, nörolojik ve psikolojik açıdan ele alacağım ve 0-36 ay döneminde neden “ ekransız” olmalı, bu konuya değineceğim.

Bebeklerinizin Zihinsel Gelişimini “Ekran Maruziyeti”ne Mahkum Etmeyin

Öncelikle bilmeliyiz ki her bebek biricik özelliklere, yeteneklere sahiptir. Güçlü yönleri ve güçsüzlükleri birbirinden tamamen farklıdır ve ebeveynleri de henüz çocuklarındaki bu avantajlı ve dezavantajlı yönleri keşfedememişken, bebeklerini ekrana maruz bırakarak, farkında olmadan çok ciddi sonuçlara sebep olabilirler. Alt sınıra yakın dezavantajlı bir bebek, fazla ekran maruziyeti ile sınırın altında kalabilir ya da verilen destek ile normal gelişimi sağlanabilir. Tüm bunlar, erken dönemde henüz bilmediğimiz konular olduğu için, işi en baştan sıkı tutmak, bebeğin gelişim basamaklarını ve  ekranın etkilerinin farkında olmak bizi risklerden koruyacaktır. Bu sebeple, erken dönemde bebeklerin nörolojik ve psikolojik gelişimini inceleyelim:

• Çocuklar sürekli bir büyüme ve gelişme süreci içindedirler ve bu onları bir yetişkinden ayıran en temel özelliklerdendir.
• Gelişme, biyolojik fonksiyonların değişimini ve olgunlaşmayı ifade eder. Dönemsel olarak hızlanma ve yavaşlama göstermekle birlikte sürekli bir olaydır ve belli bir sırayı izler. 
• Merkezi sinir sisteminin büyüme ve gelişme temposunun en fazla olduğu zaman ise fetus dönemi ve doğumdan sonraki ilk aylardır. Bebekler yaklaşık 100 milyar nöron ile doğarlar. 3 yılın sonuna gelindiğinde, yaşam boyu kullanılacak bağlantının % 90’ı oluşur.
• Peki bu nöronlar ne işe yarar? İlk başta bebeğin temel becerileri kazanmasını sağlar. Bağ kurma, yürüme ve hareket, dil becerilerini geliştirmesine yarar. Tekrar yoluyla defalarca kullanılan bağlantılar daha güçlü ve kalıcı olur. Az kullanılan bağlantılar da yok olurlar. 
• Bu sebeple çocuğun tüm yaşamını etkileyecek bağlantılar ilk 36 ayda desteklenmeli ve güçlendirilmelidir.

Dijital Dünyada Çocuk Büyütmek

Bu dönemi ve bu konuyu ele alan Dr. Kristy Goodwin’in “Dijital dünyada çocuk büyütmek” kitabından notları sizlerle paylaşmak istiyorum ve bu kitabı okumanızı tavsiye ediyorum:

• "Prefrontal korteksin gelişim sürecinde, bebeğin dijital uyarıcılara maruz bırakılması dikkat eksikliğine neden olur. 
• Vestibüler (denge sistemi) sistemi gelişmiş cocukların dikkat süresi daha fazla olacaktır. Emekleme ve sallanma gibi fiziksel eylemler onların vestibüler sistemini geliştirir, tablet başında gecen süreler buna yardımcı olmaz. 
• Çocukların tablet yerine, tahta bloklar, kum, çamur gibi elleri ile gercek deneyimler kazanabilecekleri malzemelere ihtiyacları vardır. fiziksel ve bilişsel becerileri, yaratıcılıklarının gelişmesi ve iletişim yetenekleri buna bağlıdır.
•  Çocukların daha karmaşık, üst düzey düşünme yeteneği geliştirilebilmek için temel fiziksel becerilerde ustalaşması gerekir. Ebeveynlerin de telefon ve tablet gibi cihazlarla olan ilişkisi aynı şekilde çocukların gelişimine ket vurabilir. 
• Bebeklerin ilk 36 ayında teknolojiye harcanan zaman, onlarla ilişki kurma biçimimize güçlü bir şekilde zarar verebilir. Dikkatimizi cocuklarımıza vermekte başarısızlık göstermemiz, çocuklarımızın konuşma ve ilişki becerilerini olumsuz etkiler. 
• ilk 24 ayda oluşan konuşma becerisi için bebeklerin işitip taklit etmeye ihtiyaçları vardır. Yetişkinlerle doğrudan göz teması kurmaları, işitmeleri ve taklit etmeleri gerekir ki konuşma becerisi geliştirebilsinler. Dijital cihazlar bu etkileşimi azaltır, hatta engeller."
• Sonuçta ilk 36 ay fazla ekrana maruz kalmak, çocuklarda dikkat süresinde azalma, geç konuşma, geç yürüme, denge becerileri gerektiren sporlarda başarısızlık, dürtüsel davranma gibi olumsuzluklara sebep olur.

Peki Ebeveynler Olarak Siz Neler Yapabilirsiniz?

•  Ebeveynlik dışında yapmanız gereken işleriniz olabilir ve bu işleri yapmak için elbette zamana ihtiyacınız olacaktır. Ancak ihtiyacınız olan bu kritik zamanlarda, en hızlı kurtarıcınız bir tablet, telefon ya da TV olmasın. Mesela yemek yapmanız gereken bir durumda çocuğunuza Youtube’dan bir video açmak yerine ona güvenli bir oyun alanı oluşturup kendi kendine oyun kurmasına yardımcı olabilirsiniz.
• Diğer her konuda olduğu gibi burada da en iyi örnek sizsiniz. Yani ebeveyn olarak teknoloji kullanımınızı siz de sınırlandırmalısınız.
• Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bebeklerin de fiziksel aktiviteye ihtiyacı vardır. Henüz hareketsiz olan bebekler için günde 30 dakika yüz üstü pozisyonda minik hareketler yaptırılmalıdır. 1-3 yaş grubu çocuklar ise günde en az 180 dakikasını fiziksel aktivite ile geçirmelidir. Aktivitenin tüm güne yayılması daha sağlıklıdır.
•  Uyku dışında kalan hareketsiz zamanlarda kitap okuma, masal anlatma gibi aktivitelerle geçirilmelidir. 
• İhtiyaçları olan 10-16 saat uykuyu almalarına dikkat edilmeli, bu süre hesaplanırken, uzun uyku, şekerleme, uyanma süreleri dahil edilmelidir.
  
  

Sevdiklerinizle, akıp gittikten sonra pişman olmadan, keyifle geçirdiğiniz ve tadını çıkarttığınız mutlu anlar diliyorum.