Hoşgörülü, Otoriter, İlgisiz: Anne ve Baba Tutumunun Çocuk Üzerindeki Etkileri

Psikolojik Danışman Ezgi Yaşar, anne ve baba tutumunun çocuk üzerindeki etkileri hakkında merak edilen soruları yanıtladı.

Anne ve Baba Tutumunun Çocuk Üzerindeki Etkileri

Tutum denildiğinde aklınıza ne gelmekte? Eğer arama motoruna 'Tutum Nedir?' diye yazarsanız karşınıza şu sonuç çıkacaktır: "Bir sorunu ele alış biçimi, bir kimsenin bir sorun karşısında aldığı durum, tutulan yol, davranış."

Bu karşımıza çıkan anlamdan da yola çıkarak anne, baba tutumunun ne demek olduğu hakkında bir sonuca ulaşabiliriz aslında. Anne, baba tutumu 'Anne, baba ve çocuk arasındaki iletişimin şeklidir.' Anne ve babanın sorun karşısında veya yaşanan olaylarda sergilediği davranışlar yani tutum çocuğa model olmakla beraber onun gelişimi açısından da önemli bir rol üstlenir. Çocuğun kişilik gelişimine bakıldığında birçok faktörün etkili olduğu söylenebilir. Doğduğundan beri yanında olan kişileri yani ailesini mercek altına aldığımızda da rol model alacağı anne ve babasının davranışlarının çocuğun gelişimi üzerinde direkt etkisi olduğunu görebiliriz. Aile içindeki iletişim çocuğun yaşadığı sorunları, olayları ele alış biçimini, hayata bakış açısını şekillendirir. Anne, baba olarak sizin sergilediğiniz tutumların çocuğunuzu nasıl etkilediği hakkında bilgi sahibi olmak sağlıklı ve güvenli ortamı çocuğunuza yaratmak sizlere için ön ayak olacaktır.

Tutumlar hakkında bilgi sahibi olmadan önce bilmelisiniz ki sergilediğiniz tutumlar tek bir tane olmayabilir. Muhtemelen sergilediğinizi fark edeceğiniz tutumunuz birçok tutumun birleşimi olacaktır.

Demokratik mi İlgisiz mi? Sizin Çocuk Yetiştirme Tarzınız Hangisi?

Anne, Baba Tutumları Nelerdir?

Tutumları şu şekilde sınıflandırabiliriz:

1-Otoriter

2- İlgisiz

3-Aşırı Hoşgörülü

4-Tutarsız

5- Aşırı Koruyucu

6-Mükemmeliyetçi

7- Demokratik

1-Otoriter: Bu tutumu benimseyen ebeveynler çocukları hakkında aşırı kontrollü davranışlar sergilerler. İletişimlerinde daha az sıcak ilişkiler kurarlar. Çocuğun sadece anne, babanın istekleri doğrultusunda hareket etmelerini isterler. Çocuğun öz-güvenine zarar veren ve onu yok sayan bir tutumdur. Kurallar katı şekilde uygulanır. Ailenin istediği davranışları çocuk sergilemezse cezalandırılmalı görüşündedirler. Bu çocuk:

• Bağımlı ve zayıf ilişkilere sahip olabilir,
•  Saldırganlık eğilimi gösterebilir,
• Stresli, kararsız ve öz-güven eksikliği yaşayabilir,
• Affetmeyi bilmeyen ve hoşgörüsüz biri olabilir,
• Kendisine ve çevresine güvenmediği için ona karşı iyi davrananlara şüphe ile yaklaşabilir,
• Kendi duygu ve düşüncelerini ifade edemeyen biri olabilir.

2- İlgisiz: Bu tutumu sergileyen anne, babalar çocuğunun isteklerine karşı herhangi bir sınırlama getirmezler. İstek ve ihtiyaçlarına karşı kayıtsız kalırlar. Bu çocuk:

• Olumsuz davranışlar sergilemeye eğilimli olabilir,
• Dikkat çekme ve varlığını gösterebilme ihtiyacı duyan biri olabilir,
• Saldırgan davranışlar sergileyebilir ve iletişim sorunları yaşayabilir.

3- Aşırı Hoşgörülü: Bu tutumu sergileyen anne, babalar çocuğun davranışlarına sınırlama getirmezler. Çocuğun hatalarını büyük bir hoşgörülü ile karşılarlar ve ona sınırsız hak, özgürlükler tanırlar. Aile içinde kesin kurallar yoktur. Çocuğun isteklerinin yerine gelmesi için sıklıkla büyük çaba harcanır. Çocuk merkezli bir ailedir. Bu ailelerde nadiren disiplin uygulanır. Bu tutumu benimseyen ailedeki çocuk:

• Doyumsuz olabilir,
• Her istediğinin yapılmasına alıştığı için kural ve sınırlara uymakta zorlanabilir,
• Sabırsız olup, dürtülerini ve isteklerini denetleme konusunda eksiklikler yaşayabilir,
• Sosyal hayatlarında istedikleri olmadığı zaman hayal kırıklığına uğrayıp, saldırgan davranışlar sergileyebilir veya kendini ortamdan soyutlayabilir.

4- Tutarsız: Bu tutumu benimseyen ailelerde aşırı hoşgörülü tavır sergilerken sonrasında otoriter tutum sergileme görülebilir. Tutarsız ebeveynlerde birinin doğru bulduğu davranış diğer ebeveyn tarafından yanlış değerlendirilebilir. Bu ailede bulunan çocuk:

• Sağlıklı olan davranışın ne olduğunu bilmeyebilir,
• Karar vermekte zorlanabilir,
• Diğer insanlara karşı güven sorunu yaşayabilir,
• Tutarsız, dengesiz bir kişilik gösterebilir.

5- Aşırı Koruyucu: Çocuk gereğinden fazla kontrol edilir ve korunur. Çocuğu kontrol etme eğilimi yüksektir. Çocuğun kendi başına yapabileceği davranışlar anne, baba tarafından yapılır. Çocuğun deneyimle öğrenmesi kısıtlanır. Bu tutum altında yetişen çocuk:

• Kendisini savunmayı bilmeyebilir,
• Karar vermede zorluk yaşayabilir,
• Bağımlı kişilik yapısında olabilir,
• Sosyal becerileri zayıf olabilir.

6- Mükemmeliyetçi: Bu tutumu benimseyen anne, babalar çocuklarından her konuda en iyisini beklerler. En iyi puanları almalı, en başarılısı kendi çocukları olmalı düşüncesine sahiptirler. Bu ailelerde kurallar ve kalıpları sabittir ve çocuk bunlara uymalıdır. Çocuklarının gösterdikleri başarıları yeterli bulmayan, onlardan sürekli daha fazlasını isteme eğilimindedirler. Sıklıkla çocuğunu başka çocuklarla kıyaslarlar. Çocuklarının yaptıklarında yanlışlar ararlar. Bu tutum çocuklukları zor şartlar altında geçmiş anne ve babalarda daha çok rastlanmaktadır. Bu tutumla büyüyen çocuk:

• Düşük benlik algısına sahip ve öz-güveni düşük olabilir,
• Anne, babasını cezalandırmaya yönelik davranışlarda bulunabilir,
• Aşırı hırslı, atak, başarısız, çekingen kişilik geliştirebilir,
• Yaptığı her işte en iyisi olma isteği olabilir ve bunu başaramayınca kendini soyutlayabilir,
• Beklentiyi karşılayamadığında kendisini başarısız ve değersiz olarak niteleyebilir.

7-Demokratik: Anne, baba tutumları arasında en sağlıklı olan tutum olarak gösterilir. Bu tutumdaki ebeveynler iletişimlerinde sevgi, saygı, güven ve şeffaflık ilkelerini benimserler. Çocuk tüm yönleriyle kabul edilir. Çocuğun her durumda düşüncelerini paylaşması desteklenir. Anne ve baba davranışları tutarlılık gösterir, tutum birliği vardır. Çocuktan gelişim dönemine uygun şekilde davranması beklenir. Ebeveynler davranışları ile çocuğa uygun ve sağlıklı modeldir. Çocuğa yol gösterir, alternatifler sunar fakat alacağı kararlar konusunda serbest bırakır. Seçim çocuğa aittir. Aile içinde kurallar belirlidir ve bu kuralların açıklamaları çocuk ile paylaşılır. Ailece etkinliklerde bulunarak ve çocuğa sorumluluklar vererek gelişmesine yardımcı olan bir ortam sunulur. Bu ortamda büyüyen çocuk:

• Kendisi ve çevresine saygılı, sınırlarını bilen,
• Aktif, düşüncelerini rahatlıkla ifade edebilen,
• Kendine güvenen, uyumlu ve yaratıcı,
• Bağımsız, sorumluluklarının farkında,
• Çevresine karşı güven duygusu gelişmiş,
• Sevgisini ifade edebilen ve sunulan sevgiyi tanıyıp, kabul eden bir yapıda olabilir.

Anne ve Babalara Öneriler:

Demokratik yapının özelliklerini taşıyan sağlıklı ve çocuğun gelişimi olumlu yönde destekleyecek tutumu oluşturmak için verilen öneriler arasında şunlar var:

• Her çocuk biriciktir, özeldir. Birbirleri ile kıyaslamak yanlış ve çocuğun öz-güvenini zedeleyici olacaktır.
• Çocuk koşulsuz sevilmeli ve sevgi net bir şekilde ifade edilmelidir.
• Çocuğun olumsuz davranışları yerine olumlu davranışları ön plana koyulmalıdır.
• Çocuklara birey olarak saygı duyulmalıdır.
• Çocuğa duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edebileceği ortam hazırlanmalı ve bu konuda çocuk desteklenmelidir.
• Aileler çocuklarına paylaşımda bulunabilecekleri zamanlar tanımalıdır. Nitelikli zaman geçirilmelidir.
• Çocuklara gelişim dönemlerine uygun şekilde sorumluluklar verilmelidir.

Annelik Hüznü mü Yaşıyorsunuz Yoksa Depresyon mu?